Муркаш районӗнчи Мӑн Сӗнтӗрти вулавӑшра ҫӗнӗ клуб уҫнӑ — шашкӑлла тата шахмӑтла выляма кӑмӑлакансен клубне. Ӑна ял тӑрӑхӗнчи ҫынсем хӗллехи куна интереслӗ ирттерме йӗркеленӗ.
Ҫулталӑк вӗҫнелле кӑтартуллӑ вӑйӑсем те ирттереҫҫӗ. Чӑн-чӑн ӑстасем ачасене хӑйсем вӑййипе кӑҫал та тӗлӗнтерчӗҫ: Верендеев В.А., Мазуркина С.А., Афанасьев В., Шуткин В хутшӑнчӗҫ. Вӗсемпе пӗрле вӑйӑсене ача-пӑча та хутшӑнчӗ, выляма вӗренсех ҫитейменнисем вара вӗсен вӑййине сӑнаса тӑчӗҫ. Ӑстасем ачасене кӑшлах вӑййа вӗрентсе те илчӗҫ.
Вулавӑш ӗҫченӗсем ҫак вӑйӑсем шкул ачисен хушшинче сарӑласса шанса тӑраҫҫӗ.
Раштавӑн 16-мӗшӗнче Чӑваш филилогийӗпе культура факультетӗнче, 20 ҫул тултарнӑ ятпа, тӗрлӗрен мероприятисем иртрӗҫ. Вӗсен хушшинче сӑвӑ калакансен конкурс та иртрӗ. Университета 1-4 класра вӗренекенсем тӗрлӗ районсенчен пуҫтарӑнчӗҫ. Муркаш, Патӑрьел, Комсомольски, Элӗк районӗсенчен килнӗ маттурсем ытларах савӑнтарчӗҫ пире. Патӑрьел районӗнчен килнӗ Шурякова Екатерина тата Муркаш районӗнчи Прохорова Анастасия пире «Нарспи» сыпӑкне питех те хитре каласа кӑтартрӗҫ. Ачасен юратнӑ поэчӗсем К. Иванов, П. Хусанкай, В. Митта, А. Кӑлкан пулнине куртӑмӑр. Кашни ачах хӑйне май талантлӑ.
Сӑвӑ вуланине сумлӑ жюри хакларӗ: Раиса Сарпи, Альбина Юрату поэтсем, В.
«Чӑваш тӗнчи» сӑн галерейи кунран кун пуянланса пырать. Ӑна йӗркеленӗ чухне чӑваш тӗнчипе ҫыхӑннӑ вырӑнсене сӑнласа кӑтартас, чӑваш пурнӑҫӗпе ҫыхӑннӑ мероприятисене ҫутатас тӗллев пулнӑ. Ку ӗҫ майӗпен пурнӑҫланса пырать те.
Чӑваш ялӗсене сӑнласа кӑтартас тӗлешпе хальхи вӑхӑтра ытларах республикӑн тури районӗсен ялӗсем кӗнӗ. Танлаштарнӑ май ҫак районсенчи ялсене ытларах сӑнлани курӑнать: Шупашкар районӗ (76 ял), Красноармейски районӗ (34 ял), Ҫӗрпӳ районӗ (33 ял), Муркаш районӗ (27 ял), Сӗнтӗрвӑрри районӗ (20 ял), Элӗк районӗ (13 ял), Вӑрнар районӗ (5 ял). Ҫавӑн пекех Канаш, Куславкка, Етӗрне, Елчӗк районсенчи ялсен сӑнӗсем пур. Нумай мар пулин те пур.
«Чӑваш тӗнчинче» ытти сӑн та чылай: музейсенчи сӑнсем (10 ытла музей, нумай пулмасть Бичурин музейӗнчи сӑнсене вырнаҫтарнӑччӗ), тӗрлӗ мероприятисенче тунӑ сӑнӳкерчӗксем (юбилейсенче, ӑслӑлӑх конференцийӗсенче, конкурссенче, концертсенче, уявсенче).
Иртнӗ эрнере Мускав районӗнче йӑлана кӗнӗ ял хуҫалӑх пасарӗсем иртрӗҫ. Суту-илӳ, тӗпрен илсен, «Ҫурҫӗрпе», Кӑнтӑр-анӑҫри пасарсенче, тата Элкерпе Чернышевский урамсенче хатӗрленӗ вырӑнсенче пычӗ.
Иртнӗ канмалли кунсенче хӑйсен ҫимӗҫӗсене сутма Муркаш районӗнчи хуҫалӑхсем тухнӑччӗ: Муркаш райпойӗ, Ленин ячӗллӗ ЯХПК, Оринино ЯПК, «Васем» ТМЯО, «Аленушка» агрофирма» ТМЯО, «Алексеев В.Н.» УПХ. Хула халӑхӗ вӗсен ҫӗрулмине, купӑстине, кишӗрне, суханне, кӑшманне, ҫӑмартине, пылне кӑмӑлласах туянчӗ — сутӑҫсем эрне хушшинче 188 тонна ҫӗрулми, 24 тонна ытти ҫимӗҫ сутма пултарчӗҫ.
«Пулӗҫ аслӑ, ҫивӗч ӑслӑ кӗнекеҫӗсем…» Ҫеҫпӗл кӗтнӗ кӗнекеҫӗсенчен пӗри — филологи наукисен кандидачӗ Геральд Васильевич Лукоянов (1935 – 2001). Вӑл хӑйӗн ӗмӗрӗнче пӗччен е урӑх авторсемпе пӗрле 40 яхӑн вӗренӳ кӗнеки ӑсталанӑ, вӗсенчен хӑшӗ-пӗри 10 ытла кӑларӑмпа тухнӑ.
Шкулта унӑн кӗнекисемпе 1965 ҫултанпа вӗренеҫҫӗ. Ҫав йышра «Чӑваш чӗлхи» (3-6 классем валли), «Тӑван литература» (4-5 кл.), «Чӑваш сӑмахӗ» (3-7 кл.), «Савӑнӑҫ кӗнеки», «Тӑван чӗлхе», «Ҫеҫпӗл», «Шевле», «Килти вулав кӗнеки», «Ҫыру тетрачӗ» пур. Вӑл хатӗрленӗ кӗнекесен пӗрлехи тиражӗ икӗ миллиона ҫывхарнӑ! Ҫакӑн чухлӗ кӗнеке калӑплама пултарнӑ ӑста хӑй пурӑннӑ вӑхӑтра чысне-сумне питех курайман — наградӑсемпе хисеплӗ ятсем илеймен. Геральд Васильевич ача пек уҫӑ кӑмӑллӑ та тӳрӗ чунлӑ ҫынччӗ, хурине «шурӑ» теме пултараймастчӗ. Ҫакӑ ӑна пӗчӗккисем валли кӗнеке хайлама пулӑшнӑ, анчах пуҫлӑхсен умӗнче ырӑ ятлӑ пулма чӑрмантарнӑ.
Вӑл пирӗнтен камалсӑр (выр. Скоропостижно) уйрӑлса кайнӑранпа кӗҫех вунӑ ҫул ҫитет ӗнтӗ. Аслӑ пӗлӳ илнӗ, ӑна-кӑна ӑнланакан ҫынсенчен Геральд Лукоянов пирки ыйтса пӑхатӑн та ку ята пӗлекеннине сахал тупатӑн.
Португалири Барселона хулинче хальхи вӑхӑтра Европӑн ҫӑмӑл атлетика чемпионачӗ иртет. Паян ирхине хӑварт утас енӗпе хӗрарӑмсем ӑмӑртрӗҫ. 20 ҫухрӑм тӑршшӗ ҫула утса тухса пӗтӗм малти вырӑнсене пирӗн Раҫҫей хӗрӗсем йышӑнчӗҫ — вӗсен шутӗнче Вера Соколова та.
Пӗрремӗш вырӑна Ольга Каниськина тухрӗ, иккӗмӗшне — Анися Кирдяпкина. Вера Соколова вара виҫҫӗмеш утса тухрӗ. «Весь спорт» хыпар агентстви пӗлтернӗ тӑрӑх Вера юлашки самантра ҫеҫ испанпа нимӗҫ спортсменкисене иртсе кайма май тупнӑ. 20 ҫухрӑм утса тухма ӑна 1 сехет те 29 минут та 32 ҫеккунт кирлӗ пулнӑ (Олгӑран минут та 48 ҫеккунт каярах ҫитнӗ).
Хальхи вӑхӑтра Раҫҫей спортсменӗсем Барселонӑри чемпионатра пурӗ 5 ылттӑн медаль ҫӗнсе илнӗ.
Вера Соколова 1987 ҫулхи ҫертмен 8-мӗшӗнче Муркаш районӗнчи Анаткас Апаш ялта ҫуралнӑ. Чуманкасси вӑтам шкулне вӗренсе пӗтернӗ. Ҫӑмӑл атлетикӑн тӗнче шайенчи спорт ӑсти. 2003 ҫулта тӗнче ӑмартӑвӗнче хӗрсен хушшинче 5 ҫухрӑм утса мала тухнӑ.
Муркаш район администрацийӗн ял хуҫалӑх пайӗ пӗлтернӗ тӑрӑх ҫӑвӑн 13-мӗшӗ тӗлне районта пурӗ 12 270 гектар ҫӗр лаптӑкне ҫурхи тыр-пул тата пӑрҫа йышши культурӑсем акса пӗтернӗ. Ку вӑл планласа хунин 96,2% шутланать. Ҫав шутра 2 591 га — ҫурхи тулӑ, 4 561 га — урпа, пӑрҫӑ йышшисем — 48 га. «Ударник» хуҫалӑхра кукуруза лартма тытӑннӑ — 10 гектар лартнӑ та ӗнтӗ.
3 325 гектар лаптӑкра пӗлтӗр лартнӑ кӗрхи тыр-пул вырӑнне акма тивнӗ (районӗпе пурӗ кӗркунне акса хӑварнӑ тырӑ 3 944 гектар лаптӑкӗнче (60%) пӗтнӗ).
Муркаш районӗнчи хуҫалӑхсен ытларахӑш пайӗ ҫӗрулми лартма та тытӑннӑ ӗнтӗ — пурӗ 615 гектар лартнӑ. Ку вӑл палӑртнинчен 31%. Районта ҫавӑн пекех пӗтӗмӗшле 1080 гектар пӗр ҫулхи курӑк акнӑ, 32 гектар — ҫарӑк тавраш, 14 гектар пахча-ҫимӗҫ лартнӑ.
Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче Иван Яковлевич Яковлев ҫуралнӑ кунӗ умӗн «ҫавра сӗтел» ирттересси йӑлана кӗнӗ. Кӑҫал ӑна «Чӑваш чӗлхи кунӗ: малашлӑхпа ҫӗнӗлӗх» ят панӑ. Кун йӗркине 3 пая уйӑрнӑ. «Чӗлхемӗрпе ӑс-хакӑлӑн паянхи ҫутлӑхӗ» пайра Чӑваш Енре тӗпленнӗ халӑх пултарулӑхне, пуҫарулӑхне, унӑн ӑс-тӑн, культура шайне тӑван чӗлхепе пуянлатассине сӳтсе явма палӑртнӑ. Иккӗмӗшӗнче «Чӗлхесем ҫинчен калакан» саккунпа килӗшӳллӗн 2012 ҫулчченхи программӑпа ӗҫлессине, чӑваш чӗлхин ӑнлантару словарӗ, пысӑк калӑпӑшлӑ «Вырӑсла-чӑвашла словарӗпе» «Чӑвашла-вырӑсла словарьне», лексикӑн электрон тулли версине хатӗрлессине пӑхса тухма тӗв тытнӑ. Виҫҫӗмӗш пая чӗлхемӗрӗн тӗрлӗ ыйтӑвне ҫутатса тата тишкерсе 2009 ҫулта институт пичетленӗ кӗнекесемпе паллаштарассине кӗртнӗ.
Чӗлхе ыйтӑвӗсемпе ҫыхӑннӑ ларусем тавлашуллӑ та шавлӑ иртеҫҫӗ. Кашни ӑсчах хӑйӗн шухӑшне ӗнентересшӗн тӑрӑшать. Ҫавна асра тытсах ЧР Вӗрентӳ институчӗн кафедрин ертӳҫи Ю.
Акан 16-мӗшӗнче паллӑ драматург Василий Ржанов ҫуралнӑранпа 95 ҫул ҫитрӗ. Ҫак куна халалласа Муркаш районӗнчи Илйинка шкулӗнче литература каҫӗ иртрӗ.
Мероприятие Муркаш районӗн пуҫлӑхӗ Иванов Ю.А. уҫрӗ. Малалла пухӑннӑ халӑх умӗнче Илйинка ял тӑрӑхӗн ертӳҫи Ю.В. Перцев, шкул директорӗ В.Ф. Ильина тухса калаҫрӗҫ.
Вӑрманкасси ял клубӗнчи драма ушкӑнӗ Василий Ржанов ҫырнӑ «Автан ахаль авӑтмасть» комедин пӗр пайне лартса кӑтартрӗҫ. Шкул ачисем те аякра тӑмарӗҫ — ҫыравҫӑн «Имена героев его книг бессмертны» кӗнекинчи текста вуласа пачӗҫ.
Литература каҫӗ Трен, Апчар, Вӑрманкасси культура ҫурчӗсенчи пултарулӑх ушкӑнӗсен концерчӗпе вӗҫленчӗ.
Ржанов Василий Тимофеевич 1915 ҫулхи акан 16-мӗшӗнче Муркаш районне кӗрекен Вӑрманкассинче ҫуралнӑ.
Пуш уйӑхӗн 12-мӗшӗнче ҫанталӑк хӑйӗн ӑшшине ытлашшиех палӑртмарӗ — юрӗ те ҫӑватчӗ, сивӗ ҫилӗ те пите чӗпӗте-чӗпӗте илетчӗ. Шупашкарти «Mega Galaxy» культурӑпа кану центрӗнче вара питӗ ӑшӑччӗ — кунта 15 сехетре «Чӑваш пики-2010» ӑмӑрту пуҫланчӗ.
«Чӑваш пики-2010» ята илес тесе 12 хӗр тупӑшрӗҫ — хӑйсен пултарулӑхӗпе, сӑпайлӑхӗпе, илемлӗхӗпе тата маттурлӑхӗпе мала тухма тӑрӑшрӗҫ. Пикесем ҫак районсемпе хуласенчен пулчӗҫ — Ананьева Ольга (Етӗрне), Иванова Наталия (Канаш районӗ), Кириллова Аня (Комсомольски районӗ), Томасова Татьяна (Краскоармейски районӗ), Андреева Татьяна (Муркаш районӗ), Кудрявцева Алина (Патӑрьел районӗ), Александрова Наталия (Сӗнтӗрвӑрри районӗ), Краснова Марина (Ҫӗмерле районӗ), Королева Алиса (Тӑвай районӗ), Арсентьева Ольга (Шупашкар), Иванщикова Екатерина (Шупашкар районӗ), Михайлова Надежда (Элӗк районӗ).
+0.3 °C